Żołnierze wyklęci - Cześć Ich Pamięci!

Gdy 8 maja 1945 roku zachodnie kraje oswobodzone z koszmaru hitlerowskiego szaleństwa świętowały odzyskanie niepodległości, przywrócenie wartości demokratycznych i zapewnienie ładu i spokoju w Europie, to jak powiedział rok później Winston Churchill od Szczecina do Triestu rozciągnęła się żelazna kurtyna, za którą pozostał nasz kraj i nasza Limanowa.

Ten dzień, jak wspominają starsi, był dniem zwykłym po okupacyjnej rzeczywistości. Ludzie nadal chowali ojców, synów i braci, którzy ciągle ginęli. Gdy porządek Jałtański skazał Polskę na oddanie pod dominację Związku Radzieckiego był to kolejny cios, który zapadł w sercach Polaków.

Rząd londyński i dowództwo Armii Krajowej przewidywało, że po terenach dawnej i obecnej Polski przejdzie cały front rosyjski i Polska dostanie się pod wpływy Józefa Stalina.

Zdawano sobie sprawę, że będzie to kolejna okupacja, która nadejdzie po zakończeniu wojny. W dowództwie Armii Krajowej powołano specjalną jednostkę pod nazwą 'Organizacja NIE'. Celem jej była nie tylko organizacja ewentualnego oporu wobec Sowietów, ale zachowanie wartości narodowych i przygotowanie Polaków na ewentualnie kolejny światowy konflikt, który zapewni ponowne odzyskanie suwerenności.

Żołnierze Armii Krajowej poza oddziałami KEDYW'u, nie prowadzili działań wojennych, zdając sobie sprawę z ich bezcelowości wobec gigantycznej przewagi militarnej Niemiec, a przygotowywali się do wybuchu powstania, gdy na tereny polskie wejdzie Armia Radziecka, aby wystąpić w roli gospodarza, wywołać ogólnonarodowe powstanie i uzyskać władze na terenach polskich dla Polaków.
O 'Organizacji NIE', o tym, że ona istnieje, wiedziało kilka osób w sztabie AK. Pozostali żołnierze, którzy brali w niej udział, nie wiedzieli nawet, że są przeznaczeni do działań w jej ramach.
Przed nadejściem frontu na ziemie polskie zostały wysłane specjalne grupy zwiadu Armii Radzieckiej, aby przed nadejściem głównych oddziałów rosyjskich prowadzić działania wywiadowcze, które dotyczyły przede wszystkim charakteru i rodzaju organizacji AK i przygotowania do rozbicia polskich oddziałów i ich likwidacji.

Z chwilą gdy na tereny dawnej RP wkroczyła armia radziecka oddziały AK rozpoczęły niezwykle skuteczne działania bojowe wobec wojsk niemieckich. Pomimo tego, a może właśnie dlatego, że reprezentowali odroczone Państwo Polskie, po zdobyciu - wspólnie z Rosjanami - Wilna, Lwowa i Brześcia, zostali żołnierze odrodzonych formacji przedwojennych Wojska Polskiego na terenie Polski aresztowani. Oficerów i pozostałą kadrę dowódczą wywożono na Syberię, a żołnierzy, jeżeli się nie sprzeciwili w najlepszym razie wcielano do I Armii Wojska Polskiego, lub II Armii Wojska Polskiego gen. Świerczewskiego. Żołnierze AK, którzy w okresie tzw. akcji Burza, ujawnili się, tzn. wystąpili w mundurach i odznaczeniach AK i brali udział w działaniach wojennych, zostali tym samym zdekonspirowani w swoich miejscach zamieszkania. Po wyzwoleniu próbowali oni wejść w struktury nowej władzy, obejmując stanowiska w tworzonej MO, aparacie administracyjnym, starostwach i samorządach powojennego kraju, ale byli aresztowani, rozstrzeliwani i prześladowani - niejako z urzędu - za sam fakt przynależności do AK i innych formacji scalonych z nią lub z nią współpracujących.
Na skutek represyjnych działań sowieckiego NKWD, Urzędów Bezpieczeństwa i Milicji Obywatelskiej, aby ratować swoje życie, żołnierze AK ponownie musieli wrócić do lasu i do konspiracji, aby podjąć walkę, o której wiedzieli, że z góry skazana jest na porażkę. Po rozwiązaniu 19 stycznia 1945 roku AK, powołane zostało tzw. Dowództwo Sił Zbrojnych na Kraj, które następnie przeistoczyło się w organizację 'Wolność i Niezawisłość'. Celem tej organizacji było - podobnie jak wcześniej Organizacji NIE - zachowanie tzw. substancji narodowej i stworzenie podobnie jak w czasie II wojny światowej państwa podziemnego oraz stawianie przede wszystkim oporu intelektualnego i społecznego. Nie mieli oni na celu działalności zbrojnej jako metody do odzyskania ponownie niepodległości.

Powojenna doktryna komunistyczna, jak również działania tzw. rządu lubelskiego zmierzały do przedstawiania tych ludzi jako zdrajców, zwolenników faszyzmu, reakcjonistów, bandytów. Używano wszelkich możliwych działań socjotechnicznych, które miały wzbudzić w społeczeństwie negatywny obraz AK i wyrosłych z niej organizacji. Metody jakie były zastosowane rodem pochodziły z Moskwy i cała akcja kierowana była i nadzorowana przez specjalistów z NKWD, którzy praktycznie w sposób samowładny rządzili władzami administracyjnymi na każdym szczeblu ówczesnej administracji. Organizacja WIN przejęła struktury poakowskie i dlatego jako pozostałość polskiego systemu społeczno-prawnego stanowiła główne zagrożenie dla 'rodzącej się młodej władzy ludowej'. Praktycznie co roku bezpieka aresztowała przywódców zarówno na szczeblu krajowym jak i wojewódzkim i przeprowadzała pokazowe procesy jak choćby proces Franciszka Niepokulczyckiego - prezesa drugiego zarządu WIN, zwany 'procesem krakowskim', gdzie zapadały kary śmierci, które miały stanowić przestrogę dla innych działaczy WIN.

Ogłaszane amnestie przez rząd lubelski miały na celu nie puszczenie w niepamięć działalności WIN, ale ujawnienie ich struktur, zdobycie cennych informacji. Z reguły po ujawnieniu członkowie WIN trafiali do więzienia i po spreparowanych procesach otrzymywali często kary śmierci lub wieloletniego więzienia. Rozbicie WIN'u tzw. czwartego zarządu nastąpiło na skutek prowadzenia przez esbeków gry operacyjnej, jaką często stosowano po 1944 roku, a która rodem wywodziła się z tzw. kujbyszewskiej szkoły NKWD i polegała na tym, że funkcjonariusze bezpieki przenikali do wnętrza organizacji niepodległościowych w ramach których kontynuowali działalność, a w rzeczywistości rozpracowywali od wnętrza poszczególne organizacje i następnie pod pozorem umożliwienia im wyjazdu na zachód czy też spotkania się z innymi przedstawicielami innych organizacji doprowadzali do ich aresztowań przez bezpiekę. Tak też było z tzw. czwartym zarządem, którego prezesem był Łukasz Ciepliński. Wniknęli do niego przedstawiciele UB, następnie aresztowali cały zarząd krajowy i poszczególnych przedstawicieli działających na terenie kraju, po to, aby zawiązać własną komendę i pod pozorem prowadzenia działalności niepodległościowej nadal prowadzić operację mającą na celu likwidację pozostałych struktur organizacyjnych i ludzi, którzy zamierzali stawiać jakikolwiek opór wobec nowej władzy. Podstawieni agenci NKWD i UB doprowadzili nawet do kontaktów z przedstawicielami wywiadu amerykańskiego i rządu londyńskiego i prowadząc z nimi tzw. grę wysyłali i przyjmowali emisariuszy z zachodu skutecznie rozpracowując tą organizację i niszcząc kontakty z rządem emigracyjnym.

Na terenie ziemi limanowskiej po wkroczeniu Armii Czerwonej działały pojedyncze gminne struktury 'Wolności i Niezawisłości' które miały kontakt z inspektoratem w Nowym Sączu, Tarnowie i Krakowie. Na naszym terenie nie powstała jednolita struktura organizacyjna, a poszczególne grupy działały odrębnie. Dzisiaj już nikt nie pamięta, że praktycznie założycielem tej organizacji w Limanowej był ks. Ignacy Zoń, który przez swoją działalność wiele lat ukrywał się w murach klasztoru, został jednak zdekonspirowany i przebywał kilka lat w więzieniu. To właśnie jego działalność, która nie była działalnością militarną, a społecznie-polityczną stanowiła źródło dla inspiracji wyrażania myśli niepodległościowej.
Na naszym terenie bardzo silny był ruch PSL - którego nie należy obecnie utożsamiać z późniejszym ZSL i obecną formacją PSL. W związku z tym działalność WIN'u zazębiała się również we współdziałaniu z tą partią na tym terenie. Tego rodzaju sytuacja stanowiła idealną podstawę do zarzucania PSL'owi w okresie tzw. afery mikołajczykowskiej, iż jest ona organizacją reakcyjną. Do dziś nie są znane losy jednego z dowódców ludowej straży bezpieczeństwa Wojciecha Dębskiego ps 'Bicz', który po wkroczeniu 19 stycznia 1945 roku Rosjan do Limanowej zgłosił się, mając nadzieję, że możliwa będzie praca dla wyzwolonej ojczyzny i został komendantem posterunku MO, ale funkcji tej podobnie jak Józef Kuraś (Ogień) w Nowym Targu nie pełnił długo, albowiem z niej zrezygnował i podjął dalszą walkę z okupantem sowieckim. Praktycznie do dzisiaj nie są znane dzieje jego walki i oddziału do dnia jego śmierci tj. końca kwietnia 1945 roku. Wówczas jak podają różne źródła został zabity przy próbie odbicia żołnierzy AK z więzienia UB w Limanowej, lub też został do UB podstępnie zwabiony, a następnie zamordowany w ich siedzibie przy obecnej ulicy Matki Boskiej Bolesnej.

Działalność WINu na terenie Ziemi Limanowskiej polegała przede wszystkim na kolportażu podziemnej prasy, przekazywaniu prawdziwych informacji, prowadzeniu dyskusji i próbie znalezienia rozwiązania na zaistniałą sytuację. Nie była to działalność wojskowa, ale bardziej społeczno-oświatowa. Praktycznie do dzisiaj te osoby nie są znane osoby poza Janem Drożdżem z Dobrej ps. 'Brzytwa', który próbował z inspiracji oddziału WIN w Krakowie, stworzyć radę powiatową. Większość działała w pojedynkę, z trudem radząc sobie z siatką ubeckich agentów i fałszywych struktur. Na naszym terenie bardzo duże osiągnięcia posiadał Zygmunt Papież ps 'Dzwon'. Był on żołnierzem AK i działał w strukturach wywiadu w ramach tzw. brygad wywiadowczych, które po rozwiązaniu AK weszły w skład struktur WIN. Zbudował on bardzo silną siatkę wywiadowczą na terenie całego powiatu, która zbierała informację o dyslokacji wojsk polskich i sowieckich. Podsłuchiwał jako pracownik poczty rozmowy UB i Milicji, a zdobyte informacje przekazywał do Tarnowa i Krakowa. Działalność jego została przerwana 15 sierpnia 1946 roku, kiedy to został aresztowany. Następnie 22 sierpnia zostali aresztowani pozostali członkowie jego grupy, po przewiezieniu i śledztwu w Krakowie skazani na długoletnie więzienia. Zygmunt Papież został skazany na 8 lat więzienia, a pozostali członkowie jego grupy na mniejsze wyroki. Po wyborach do sejmu ustawodawczego w 1946 zmniejszono im wyroki i mogli oni wyjść na wolność.

Dzisiaj gdy obchodzimy ten dzień Żołnierzy Wyklętych na chwilę wspomnijmy tych ludzi, którzy pomimo ciężkich sytuacji osobistych, rodzinnych podejmowali trud stworzenia podwalin pod normalne funkcjonowanie państwa i społeczeństwa i przekazanie tych wartości, które wszyscy wyznajemy. Za próbę ich ratowania ponosili oni ogromne konsekwencje, których dolegliwość trudno nam określić. Szli oni pod prąd historii, nie mniej nie poddawali się i za to płacili najwyższą cenę.

W Limanowej są różne ulice i różne ich nazwy - może i wśród nich powinna się znaleźć jedna z ulic, która przypominałaby dzieje tych ludzi i ich walki, aby nie zostali oni na zawsze 'wyklęci', tak jak zamierzali to uczynić ich oprawcy?

Zapraszamy do dyskusji. Być może posiadają Państwo więcej wiadomości, którymi chcieliby się podzielić w cyberprzestrzeni. Prosimy pisać o dziejach tych, którzy być może już nie żyją, a dzięki których cierpieniu i poświęceniu, przelanej krwi i łzach mogła się odrodzić w 1989 roku nasza Ojczyzna. Niech ich przykład, podany przez Państwa, będzie wzorem dla następnych pokoleń. Przywróćmy pamięć o bohaterach, którzy walczyli i ginęli w myśl wezwania Bóg, Honor i Ojczyzna.

Informacje prosimy nadsyłać na adres [email protected]

***

Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe Ziemia Limanowska zaprasza dziś na obchody Narodowego Dnia Pamięci 'Żołnierzy Wyklętych'.

Program:
- godz. 11.00 Uroczysta Msza św. w Bazylice Matki Boskiej Bolesnej w Limanowej,
- przemarsz delegacji na cmentarz parafialny w Limanowej
- apel poległych
- okoliczne przemówienia
- złożenie zniczy na grobach pomordowanych przez SB.