Nowy Sącz wyprodukowany w fabryce wielkiej płyty
Większość sądeczan ciągle mieszka w osiedlach zbudowanych w czasach PRL. Jednym z największych atutów bloków z wielkiej płyty jest ich lokalizacja: bliskość szkół, przedszkoli, sklepów, przychodni, przystanków MPK, czy też łatwy dostęp do Internetu i kablówki.
Nie ma problemów z korzystaniem z podstawowych wygód związanych z mieszkaniem w mieście, np. centralne ogrzewanie, kanalizacja, ciepła woda z sieci miejskiej. Nie trzeba odśnieżać, martwić się awariami i remontami – od tego są służby z administracji tej czy innej spółdzielni, czy wspólnoty mieszkaniowej.
*
Osiedla Przydworcowe, Kochanowskiego, Grodzkie, Szujskiego, Barskie, Gołąbkowice, Westerplatte, Milenium, Wojska Polskiego w Nowym Sączu, na Równi w Grybowie, Tysiąclecia, Czarny Potok i Źródlane w Krynicy, Słoneczne w Starym Sączu, Uwrocie w Piwnicznej, Centrum w Limanowej, kompleks w Muszynie – oto niektóre tylko ze śladów działalności Nowosądeckiego Kombinatu Budowlanego. Przedsiębiorstwo dokładnie ćwierć wieku temu dokonało żywota, ale postawione przez nie bloki trzymają się dzielnie, wielka płyta okazuje się bardziej trwała niż przewidywano, a technologia znośna i bezpieczna. Podejmowane z biegiem lat modernizacje przełożyły się na mniejszą utratę energii cieplnej oraz zachowanie odpowiedniego poziomu wilgoci.
Większość blokowisk jest zadbana, docieplono ściany, wyremontowano elewacje, co podniosło atrakcyjność nieruchomości. Odnowiono klatki schodowe i małą architekturę (place zabaw, ławki), poprawiono chodniki, wprowadzono zieleń. Ze starych mankamentów pozostał jedynie problem z wbiciem gwoździa w ścianę… W latach 60. i 70. zakładano, że bloki będą stać maksymalnie 50–70 lat. Dziś eksperci budowlani twierdzą, że żywotność budynków z wielkiej płyty może być nawet dwukrotnie dłuższa. NKB powstał w 1950 r. jako Budowlane Przedsiębiorstwo Powiatowe – podlegające Miejskiej Radzie Narodowej, ze 100-osobową załogą (podobne powstały wówczas w 9 innych miastach ówczesnego województwa krakowskiego: w Bochni, Chrzanowie, Krakowie, Miechowie, Nowym Targu, Olkuszu, Tarnowie, Wadowicach i Żywcu). Już na starcie przyszło mu prowadzić 38 budów. Pierwsza nowa szkoła, wybudowana w stylu regionalnym, powstała wówczas w Muszynie-Złockiem. Z biegiem lat przedsiębiorstwo zmieniało nazwy: Przedsiębiorstwo Budownictwa Terenowego, Nowosądeckie Przedsiębiorstwo Budowlane i od 1978 r. Nowosądecki Kombinat Budowlany.
*
Firma odegrała dużą rolę w urbanizacji Sądecczyzny; była zaangażowana w ponad 800 inwestycji (szkoły, infrastruktura wiejska, osiedla). Rocznie oddawała ok. 400 mieszkań, prowadziła szeroką działalność socjalną (hotel robotniczy w Krynicy, ośrodek wczasowy „Jubilat” w Czarnym Potoku). Z biegiem lat zmieniały się technologie budownictwa, na budowach pojawił się sprzęt ciężki: żurawie wieżowe, koparki, spychacze, a tzw. stropy DMS zastąpiono stropami wielkopłytowymi. Utworzenie województwa nowosądeckiego oznaczało dla Nowego Sącza szybki wzrost liczby ludności (do 64 tys. w 1980, 70 tys. – 1985, 80 tys. – 1990), jak i miejsc pracy (z 27,9 tys. w 1974 do 41,3 tys. w 1984), co wymusiło rozwój budownictwa mieszkaniowego. Bloki w Nowym Sączu stawiano na terenach uzbrojonych jeszcze w powiatowych czasach. Boom mieszkaniowy nakręcała wytwórnia elementów prefabrykowanych przy ul. Nowobielowickiej i wytwórnia OWT przy ul. Zielonej 26. Głównym inwestorem w budownictwie mieszkaniowym była Grodzka Spółdzielnia Mieszkaniowa. Największy przyrost nowych mieszkań przypada na lata 1980–1985: ok. 40 budynków i 1588 mieszkań. W ciągu 10 lat (1976–1985) „Grodzka” oddała do użytku 42 proc. ogółem wybudowanych mieszkań w województwie na 13 działających wówczas spółdzielni mieszkaniowych.
Pod koniec lat 80. NKB stawał się coraz mniej wydolny i przestał być konkurencyjny na rynku budowlanym. Kończyła się era molochów państwowych. Ostatnim zadaniem w Nowym Sączu były dwa bloki mieszkalne dla spółdzielni „Semafor” przy ul. Batalionów Chłopskich i obiekty Domu Pomocy Społecznej w osiedlu Zawada. Firma przestała istnieć w 1991 r. Jej siedzibę (wraz z halą wytwórni wielkiej płyty) przy ul. Zielonej wykupiła Krajowa Izba Gospodarcza dla potrzeb WSB–NLU.
*
Najlepsze lata inżynierskiej kariery zawodowej poświęcił NKB mgr inż. Marek Oleksiński, późniejszy wojewoda nowosądecki i prezes Chemobudowy. Na jego oczach, jako kierownika budowy i dyrektora ds. produkcji, wyrosło kilka tysięcy mieszkań. Oleksiński miał rzadki dar dogadywania się z murarzami, zbrojarzami – betoniarzami i technikami, niekoniecznie literackim językiem: – Słyszałem jak pewien inżynier żółtodziób przyjechał na budowę i powiedział do brygadzisty: panie Jasiu, czy byłby pan tak uprzejmy postawić tu ścianę... towarzystwo ryknęło śmiechem. Z budowlańcami trzeba rozmawiać konkretnie i soczyście, trochę jak w wojsku. No i trzeba ich szanować, bo pracują w ekstremalnych warunkach, w chłodzie i słocie. Kto sam budował dom, ten wie jaki to trud.
Z tamtych lat pozostały mu budowlane wspomnienia i przyjaźnie z kierownikami budów: Janem Rembiaszem, Jerzym Kaczorem, Stanisławem Olchawą i Eugeniuszem Wojtyłą z Nowego Sącza, Jerzym Hołystem z Krynicy, Janem Potokiem z Piwnicznej/Rytra, Kazimierzem Kaliskim z Muszyny, kierownikiem bazy sprzętu i transportu przy ul. Zielonej Tadeuszem Krawczykiem, dyrektorami Zdzisławem Pawlusem (późniejszym prezydentem miasta w latach 1984–88) i Andrzejem Paulim. Wielu fachowców, od majstrów po inżynierów do dziś zasila prywatne filmy budowlane w regionie.
Żona pana Marka, Danuta też inżynier po Politechnice, uczyła w „budowlance”, nic więc dziwnego, że w domu o budowach mówiło się w świątek i piątek. Rozmowom przysłuchiwała się – widocznie z uwagą – córka Kasia, która po maturze oświadczyła, że też chce pracować w branży budowlanej. Ukończyła architekturę na Politechnice Krakowskiej i Uniwersytet Tennessee w Knoxville, brała udział w projektowaniu Galerii Złote Tarasy w stolicy oraz biurowców Warsaw Financial Center i Vega, obiektów ze szkła i stali niczym żywcem wyjętych z Manhattanu. Fabryka wielkiej płyty, czyli Nowosądecki Kombinat Budowlany, pozostała we wspomnieniach ojca, które zostały wykorzystane na użytek niniejszej publikacji.
***
Łączny dorobek NKB jest imponujący:
► 26 osiedli mieszkaniowych (ok. 12,5 tys. mieszkań, 40,6 tys. izb, 585 tys. m² powierzchni użytkowej),
► 61 szkół podstawowych (m.in. nr 7, 15, 18 i 19 w Nowym Sączu),
► 5 techników i liceów („elektryk” i „samochodówka” w Nowym Sączu, liceum im. Skłodowskiej-Curie w Starym Sączu, szkoły rolnicze w Nawojowej i Marcinkowicach),
► 16 przedszkoli (m.in. przy ul. Broniewskiego, Paderewskiego, Grota-Roweckiego i Królowej Jadwigi w Nowym Sączu),
► 15 obiektów służby zdrowia (m.in. sanatoria „Budowlani”, „Silesia”, „Podhale” „Continental” w Krynicy, szpitale w Krynicy i N. Sączu – rozbudowa od strony wschodniej, przychodnie i ośrodki zdrowia przy ul. Poniatowskiego i Batorego PKP w Nowym Sączu, Podegrodziu, Krynicy, Tyliczu),
► 24 domy i ośrodki wypoczynkowe (m.in. „Limba” w Piwnicznej, Politechniki Warszawskiej w Grybowie, „Witrum” w Tęgoborzy, ZNTK w Cieniawie, „Jantar” w Rytrze, „Ursus”, „Geofizyk”, „Wiarus”, „Żerań” w Muszynie i Złockiem, „Leśnik”, „Pan Tadeusz”, „Znicz”, „Mielec”, „Łącznościowiec”, „Pegaz” w Krynicy),
► 8 hoteli i internatów (m.in. hotel Orbis „Beskid” i Dom Studenta w Nowym Sączu),
► ponad 50 obiektów usługowych, handlowych (np. domy handlowe „Merkury” i „Lach” w Nowym Sączu, „Perła” w Krynicy, restauracje „Hawana” w Krynicy, „Panorama” w Nowym Sączu, „Relaks” w Gródku n. Dunajcem, „Kaskada” w Grybowie, „Margoń” w Nawojowej, Bar „Węgierski” i Bar „Turystyczny” w Nowym Sączu) oraz przemysłowych (betoniarnia „Stetter” OWT przy ul. Zielonej w Nowym Sączu),
► 40 obiektów dla potrzeb rolnictwa,
► 248 innych obiektów (biurowce np. PKS, zajezdnie, oczyszczalnie ścieków, kotłownie, stacje redukcyjno-pomiarowe).
Jerzy Leśniak
Fot. Jerzy Leśniak
Czytaj także w Dobrym Tygodniku Sądeckim: https://issuu.com/dobrytygodnik/docs/15_2016
Może Cię zaciekawić
Dziś w kraju i na świecie (sobota, 26 lipca)
995 lat temu (1030 r.) w małopolskim Szczepanowie urodził się Stanisław ze Szczepanowa, biskup krakowski, stracony z rozkazu króla Bolesława II ...
Czytaj więcejRachunki za prąd mają się zmienić
W piątek Sejm uchwalił ustawę o zmianie niektórych ustaw w celu dokonania deregulacji w zakresie energetyki z dwiema poprawkami zgłoszonymi przez...
Czytaj więcejTusk: gen. Grynkewich potwierdził amerykańskie ekspertyzy, Rosja będzie gotowa do konfrontacji z Europą w 2027 r.
Premier Donald Tusk spotkał się w piątek z amerykańskim generałem Alexusem Grynkewichem, który od niedawna jest dowódcą wojsk NATO w Europie. ...
Czytaj więcejPrezydent podpisał ustawę ws. wypowiedzenia konwencji zakazującej używania min przeciwpiechotnych
W ubiegłym tygodniu przygotowaną w resorcie obrony ustawę bez poprawek przyjął Senat. Wcześniej, podczas procedowania w Sejmie, o jej znaczeniu ...
Czytaj więcejSport
Michał Probierz zrezygnował z funkcji selekcjonera piłkarskiej reprezentacji Polski
"Doszedłem do wniosku, że w obecnej sytuacji najlepszą decyzją dla dobra drużyny narodowej będzie moja rezygnacja ze stanowiska selekcjonera" - ...
Czytaj więcejSukces Limanowskiej Grupy Rowerowej na L’Étape Poland by Tour de France 2025
Mateusz Dyrek na podium – drugie miejsce w klasyfikacji generalnej Największy sukces podczas tegorocznej edycji odniósł Mateusz Dyrek, któ...
Czytaj więcejKlaudia Zwolińska z brązowym medalem Mistrzostw Świata!
Pochodząca z Kłodnego (gmina Limanowa) Klaudia Zwolińska zdobyła przed chwilą brązowy w Mistrzostwach Świata w kajakarstwie górskim (K1) ...
Czytaj więcejWiększość nie wypełnia zaleceń odnośnie aktywności fizycznej
Na jego podstawie można stwierdzić, że ćwiczą przede wszystkim ludzie młodzi, z przewagą mężczyzn, osoby pracujące, z miast powyżej 200 tys...
Czytaj więcejPozostałe
Ostrzeżenie meteorologiczne – możliwe burze z gradem
Prognozowane zjawiska: burze z wyładowaniami atmosferycznymi,opady deszczu od 20 do 25 mm,porywy wiatru do 65 km/h,lokalnie możliwy grad.Obszar: ci...
Czytaj więcejTusk o rekonstrukcji rządu - znani nowi szefowie resortów
Dziś odbyła się konferencja prasowa Donalda Tuska, podczas której premier ogłosił skład rządu po rekonstrukcji: Waldemar Żurek - minister sp...
Czytaj więcejRomowie apelują do premiera o działania wobec nastrojów ksenofobicznych
Kontekst rozesłanego w poniedziałek do mediów apelu do premiera Donalda Tuska to – jak napisał prezes stowarzyszenia Roman Kwiatkowski – marsz...
Czytaj więcejGSMP Limanowa 2025: Grzegorz Rożalski wygrywa w niedzielę (pełne wyniki)
Za nami emocjonujący drugi dzień rywalizacji w ramach Górskich Samochodowych Mistrzostw Polski 2025. Kierowcy zmierzyli się z wymagającą trasą,...
Czytaj więcej- Dziś w kraju i na świecie (sobota, 26 lipca)
- Rachunki za prąd mają się zmienić
- Tusk: gen. Grynkewich potwierdził amerykańskie ekspertyzy, Rosja będzie gotowa do konfrontacji z Europą w 2027 r.
- Prezydent podpisał ustawę ws. wypowiedzenia konwencji zakazującej używania min przeciwpiechotnych
- Pierwsze posiedzenie rządu w nowym składzie, w porządku m.in. centralna e-rejestracja wizyt lekarskich
Komentarze (0)