Dziś początek astronomicznej wiosny

Dziś o godz. 22:58 rozpocznie się astronomiczna wiosna, która potrwa do 21 czerwca. Od tej pory dni będą coraz dłuższe od nocy. Na wiosennym niebie można dostrzec ciekawe zjawiska astronomiczne, m.in. planety i widowiskowe zbliżenia Księżyca do jasnych planet i gwiazd.

Równonoc wiosenna (lub jesienna) przypada na moment przejścia Słońca przez jeden z punktów przecięcia ekliptyki i równika niebieskiego. Ekliptyka to okrąg na sferze niebieskiej, po którym pozornie porusza się Słońce w ciągu roku. Z kolei równik niebieski można sobie wyobrazić jako odpowiednik równika ziemskiego. Przejście Słońca przez jeden z punktów przecięcia ekliptyki i równika niebieskiego to moment równonocy: wiosennej lub jesiennej.

Jeden z dwóch punktów, w których przecinają się ze sobą ekliptyka i równik niebieski, nazywany jest punktem Barana. Właśnie on ma związek z rozpoczęciem astronomicznej wiosny na półkuli północnej.

Astronomowie zaznaczają, że punkt Barana wcale nie znajduje się w gwiazdozbiorze Barana. Owszem, był na jego obszarze ponad dwa tysiące lat temu. Jednak - na skutek precesji osi obrotu Ziemi - punkt ten stale się przesuwa po sferze niebieskiej. Aktualnie punkt Barana jest w gwiazdozbiorze Ryb, za niecałe 600 lat znajdzie się w konstelacji Wodnika.

"Nie ma już starych torów w Limanowej" "Otwórz okno na kulturę!” - nowa inicjatywa Orkiestry Dętej OSP w Męcinie

Miłośników nieba w okresie wiosennym czekają obserwacje gwiazdozbiorów - szczególnie Lwa, Panny i Wolarza. Każdy z nich zawiera jasną gwiazdę, które razem tworzą tzw. Trójkąt Wiosenny. Nazwy gwiazd w kolejności wspomnianych gwiazdozbiorów to Regulus (inna nazwa: Serce Lwa), Spica (Spika, znana też jako Kłos) i Arktur. Z kolei na początku wiosny wieczorem na niebie widać Oriona oraz gwiazdę Syriusz – najjaśniejszą na nocnym niebie.

W trakcie tegorocznej wiosny będą dość dobre warunki do obserwacji planet. Przez cały ten czas na wieczornym niebie widoczny będzie Mars, zachodzący przed północą. (Dopiero w maju zacznie zachodzić wcześniej).

Coraz lepiej widoczny będzie Jowisz – największa planeta Układu Słonecznego. Początkowo na nocnym niebie będzie on jedynie w drugiej części nocy, ale od maja zacznie wschodzić przed północą, by w końcu wiosny pojawiać się równo z zachodem Słońca. Podobna sytuacja dotyczy planety znanej ze swoich pierścieni - Saturna.

Merkury przez większość wiosny będzie widoczny przed wschodem Słońca. Nie jest to jednak najlepszy czas do jego obserwacji. Za to pod koniec wiosny, w czerwcu, zainteresowani nie powinni mieć problemu z jego odszukaniem na niebie już po zachodzie Słońca.

Najjaśniejszą z planet nocnego nieba jest Wenus, która przez całą wiosnę będzie widoczna jako tzw. Gwiazda Poranna.

Spośród planet, do których dostrzeżenia potrzebna jest lornetka lub teleskop, Uran zachodzi na początku wiosny w godzinach wieczornych, Neptun zaś wschodzi nad ranem. Jego wschód będzie następował w połowie czerwca już około północy.

Wiosną miłośników nieba czeka kilka ciekawych koniunkcji Księżyca z planetami. Szczególnie bliskie będą koniunkcje z Saturnem: 1 marca w odległości 18,8 minuty łuku, 29 marca będzie to 3,2 minuty łuku, a 25 kwietnia 22,4 minuty łuku. Z kolei z Jowiszem naturalny satelita Ziemi spotka się w nocy z 26 na 27 marca (1,9 stopnia) i 23 kwietnia (1,75 stopnia). Natomiast 9 kwietnia Księżyc znajdzie się blisko Marsa oraz jasnej gwiazdy Aldebaran. W maju (2 maja) nastąpi koniunkcja z Wenus (odległość 4 stopnie), ale też z Marsem, Jowiszem i Saturnem. Podobnie będzie w czerwcu.

Na początku wiosny, do 6 kwietnia, wieczorami widoczne będą przeloty stacji kosmicznej ISS. Potem nastąpi miesiąc przerwy w jej widoczności nad Polską. Ponownie można ją będzie oglądać od maja, ale w dużo późniejszych godzinach.

Tabelaryczne zestawienia oraz wykresy i mapy dla wielu astronomicznych zjawisk na niebie wiosennym (i przez całą resztę roku) można znaleźć w "Almanachu astronomicznym na rok 2019", wydanym przez Polskie Towarzystwo Astronomiczne. Jest on dostępny nieodpłatne w internecie w formie pliku PDF (https://www.urania.edu.pl/almanach) oraz w serwisie Google Play (dla telefonów komórkowych z systemem Android).

Do zwizualizowania obrazu nieba w konkretnym momencie przydatne są programy komputerowe i aplikacje mobilne typu planetarium. Wśród amatorów astronomii bardzo popularne jest na przykład darmowe Stellarium.

Z bardziej tradycyjnych metod pomocy nawigacji po niebie przydatna jest obrotowa mapa, która pozwala ustawić wygląd nieba na dany dzień i daną godzinę. Pokazuje ona również najjaśniejsze gwiazdy i rozmieszczenie gwiazdozbiorów. Czasem żartobliwie gadżet ten bywa obecnie nazywany „analogowym Stellarium”. Mapki nieba znajdziemy w planetariach, w sklepach ze sprzętem astronomicznym (również internetowych) lub na astronomicznych piknikach i festiwalach nauki.

Amatorom śledzenia przelotów Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS) oraz innych satelitów przydadzą się wyspecjalizowane witryny internetowe i aplikacje mobilne, prezentujące przeloty różnych satelitów w ujęciu tabelarycznym, na wykresach albo w formie powiadomień. Można skorzystać np. z serwisu Heavens Above (https://www.heavens-above.com/) lub jego mobilnego odpowiednika.

Osoby pragnące zobaczyć zorzę polarną powinny z kolei śledzić witryny internetowe dotyczącej pogody kosmicznej (przykładowo https://www.swpc.noaa.gov/ lub http://www.spaceweather.com/) albo zainstalować jedną z aplikacji sygnalizujących możliwość pojawienia się zorzy polarnej na tyle silnej, aby dotarła w rejony Polski (takie aplikacje mają zazwyczaj w nazwie słowo „aurora”). 

(Źródło: PAP - Nauka w Polsce)